Ընկերական հանդիպումը կայացավ 1967թ.–ի հունիսի 1-ին Եվրոպայի հայաշատ քաղաքներից մեկում` Մարսելում։ Օսմանյան կայսրությունում տեղի ունեցած Հայոց ցեղասպանությունից փրկված հարյուր հազարավոր հայերի համար այդ ծովափնյա քաղաքը 20-րդ դարի առաջին կեսում դարձավ յուրատեսակ ապաստան, որտեղից շատերը ցրվեցին աշխարհով մեկ, իսկ շատերի համար այն դարձավ հիմնական բնակատեղի։

Երևանի «Արարատը» Ֆալյանի գլխավորությամբ արտասահմանյան շրջագայություն կատարեց, որի ընթացքում մրցեց Մարսելի «Օլիմպիկի» հետ։ Այն ժամանակ հայկական թիմն ուներ խորհրդային ֆուտբոլը ներկայացնող ամուր մրցակցի համբավ։ Նրա կազմի խաղացողներից ոմանք մեծ ֆուտբոլում առաջին քայլերն էին անում և հետագայում դառնալու էին լեգենդար մարզիկներ` 1973թ.–ին նվաճելով ԽՍՀՄ չեմպիոնի կոչումն ու բյուրեղապակյա գավաթը։

Այդ մրցախաղի մասնակիցներից մեկը` «Արարատ –73»–ի լեգենդար հարձակվող Նիկոլայ Ղազարյանը, Sputnik Արմենիայի հետ զրույցում ներկայացրեց հիշարժան խաղի հետ կապված հուշերը։ Խաղը կայացավ 1967 թվականի հունիսի 1-ին հանրահայտ «Վելոդրոմ» մարզադաշտում 60 հազար հանդիսականների ներկայությամբ։ Թեև այդ մրցախաղն ընկերական էր, սակայն անցավ բավական լարված ու թեժ պայքարում։ Արարատցիները սկզբում պարտվում էին 0-2 հաշվով, բայց դեռ առաջին խաղակեսում հավասարեցրին հաշիվը, իսկ երկրորդ կեսի սկզբում Զանազանյանի աներևակայելի եզրային հարվածից հետո նույնիսկ առաջ անցան մրցակիցներից։ Այդուհանդերձ դաշտի տերերը խաղավերջում կարողացան վերականգնել հավասարակշռությունը, և գրանցվեց ընկերական հաշիվ` 3-3։

Ղազարյանի խոսքերով` մարսելցիների կազմում առանձնանում էր Ժան Ջորկաեֆը։ Հայ ֆուտբոլիստները գիտեին, որ իրենց դեմ խաղում էր ֆրանսիացի լավագույն պաշտպաններից մեկը։

«Բայց ո՞վ կարող էր այն ժամանակ պատկերացնել, որ մեկ տարի անց նրա ընտանիքում լույս աշխարհ էր գալու առաջնեկը` մորական կողմից հայկական արյամբ, և դառնալու էր ոչ միայն Ֆրանսիայի, այլև հայ ժողովրդի հպարտությունը»,– ժպիտով ասում է Ղազարյանը։

Ջորկաեֆ ավագը մասնակցել է 1966 թվականի Աշխարհի գավաթի խաղարկությանը։ Երկար տարիներ եղել է «Եռագույնների» ավագը, 1970-ին ճանաչվել է երկրի լավագույն ֆուտբոլիստ: Չնայած նրա մրցանակների ցանկը փոքր է, բայցևայնպես Ֆրանսիայում աննկարագրելի հեղինակություն ու ճանաչում ուներ: Աշխարհի հավաքականի կազմում մասնակցել է լեգենդար Լև Յաշինի հրաժեշտի խաղին: Որպես մարզիչ աշխատել է տարբեր ակումբներում, եղել է Ֆրանսիայի գավաթի խաղարկության հանձնաժողովի նախագահը:

Ժան Ջորկաեֆը տքնաջան աշխատանքի շնորհիվ կերտեց պատկառելի կարիերա, ու թեև նա հայտնի դարձավ որպես պաշտպան, սակայն երբ սկսեց ֆուտբոլային ուղին, Ֆրանսիայի առաջնությունում «Լիմոժի» հետ իր անդրանիկ խաղում հանդես եկավ որպես հարձակվող և ասպարեզ մտավ «10» համարի մարզաշապիկով: Սկզբում «Չուկին», ինչպես նրան մտերմաբար ընկերներն էին կոչում, ցանկանում էր հանդես գալ որպես հարձակվող, սակայն Լիոնի «Օլիմպիկի» գլխավոր մարզիչ Լյուսիեն Ժասերոնը նրան տվեց աջ պաշտպանի դիրքը ՝ խոստանալով, որ նա միջազգային լավ կարիերա կունենա: Հեռատես մարզիչը չսխալվեց, որովհետև վեց տարի անց Ժանը սկսեց հանդես գալ Ֆրանսիայի հավաքականում որպես հուսալի պաշտպան: Նա «Եռագույնների» կազմում անցկացրեց 48 հանդիպում և դարձավ 3 գոլի հեղինակ, իսկ Ֆրանսիայի բարձրագույն խմբում 16 մրցաշրջանների ընթացքում անցկացրեց 420 հանդիպում` խփելով 40 գոլ, ինչը պաշտպանի համար վատ ցուցանիշ չէ։

Ժանը հանդես է եկել ֆրանսիական տիտղոսակիր երեք ակումբներում` Լիոնի «Օլիմպիկում», «Պարի Սեն Ժերմենում» և Մարսելի «Օլիմպիկում»` հռչակվելով Ֆրանսիայի կրկնակի գավաթակիր։

Ջորկաեֆ ավագն իսկական պրոֆեսիոնալ էր, լուրջ և նպատակասլաց, միշտ մատչելի էր իր ակումբի և հավաքականի համար, որին նվիրված էր նույն եռանդով ու ոգևորությամբ ինչպես լավ, այնպես էլ ձախորդ օրերին։ Նա ի սկզբանե չի համարվել «հրաշամանուկ», այլ հաջողության գրավականը եղել է մշտական աշխատանքը, կատարելագործվելու տենչը:

Ժանն իր որդուն` Յուրիին, ներշնչեց հաղթանակի ձգտումը, և վերջինս աշխարհի չեմպիոն դարձավ 1998 թվականին: Ջորկաեֆների արհեստավարժ ֆուտբոլային դինաստիան մոտ 50 տարվա պատմություն ունի, հայտնի է ոչ միայն Ֆրանսիայում, այլև ամբողջ աշխարհում: Ժանի հայրը` կալմիկ Արմադիկ Ջորկաեֆը, հեռացել էր Ռուսաստանից և Ֆրանսիայում ամուսնացել լեհ կնոջ հետ, իսկ Ժանն ամուսնացել է հայազգի Մարի Օհանյանի հետ։ Մարիի նախնիները փախել են Բուրսա քաղաքից` փրկվելով Հայոց ցեղասպանությունից և հաստատվելով Ֆրանսիայում: Նրանց ամուսնությունից ծնվել են Յուրին և Միշան։

«Գելոն» լուռ լսեց, իսկ Վյաչեսլավն արտասվեց. ինչպես Համբարձումյանները չմասնակցեցին ԱԱ–ին

«Մեր ընտանիքում միշտ կարևոր դերակատարություն է ունեցել մորական պապս՝ Կարո Օհանյանը: Ես կրտսեր որդուս անվանակոչել եմ հենց նրա պատվին: Ավագ որդիս ունի երկու անուն՝ Սաշա և Արամ: Հայկական ընտանիքներում երեխաների դաստիարակությամբ ավանդաբար զբաղվում են կանայք: Մայրս և տատիկս մեր մեջ ներարկեցին պարզ արժեքներ՝ հարգանք, ինչպես նաև կիսելու և ուրիշներին ինչ-որ բան տալու ունակություն: Կինս իսպանուհի է, բայց ես մեծ եղբորս պես պսակադրվել եմ հայկական եկեղեցում»,- ասել է Ջորկաեֆ կրտսերը` Յուրին։

Ժան Ջորկաեֆը հայկական ֆուտբոլի հետ ավելի անմիջականորեն շփվելու հնարավորություն ուներ 1998 թվականին։ Հայաստանի ֆուտբոլի ֆեդերացիայի նախագահ Արմեն Սարգսյանն ազգային հավաքականի գլխավոր մարզչի պաշտոնում դիտարկում էր նրա թեկնածությունը։ Ժան Ջորկաեֆը կասկած չուներ, որ ինքն է լինելու Հայաստանի ընտրանու մարզիչը, որովհետև ֆեդերացիայի հետ պայմանագրի ստորագրումը նախատեսված էր գարնանը, երբ ժամանելու էր Երևան` հավաքականի խաղացողների հետ առաջին հանդիպումը կազմակերպելու համար, իսկ մարտի կեսերին պետք է անցկացներ հնգօրյա ուսումնամարզական հավաք, որպեսզի ծանոթանար ֆուտբոլիստների հետ ու տեսներ նրանց ունակությունները:

«Նախապես դիտեցի Հայաստանի հավաքականի ընտրական խաղերի տեսաերիզները, մասնավորապես` Իռլանդիայի, Գերմանիայի և Պորտուգալիայի հավաքականների դեմ հանդիպումները: Եվ եթե կասկած ունեի, թե արդյոք արժե՞ ընդունել հայկական ֆեդերացիայի առաջարկը, ապա տեսագրությունները դիտելուց հետո կասկածներն անհետացան: Տղաները լավ արագությամբ էին աշխատում, շատ պատշաճ տեխնիկական մակարդակ ունեին, համենայնդեպս բավարար էր, որ հավասարը հավասարի հետ խաղային եվրոպական առաջատար ընտրանիների հետ»,– ասում էր Ժան Ջորկաեֆը:

Ավաղ, նրան վերապահված չէր մեր ազգային ընտրանու գլխավոր մարզչի պաշտոնի ստանձնումը։ ՀՖՖ–ում 1998 թվականին տեղի ունեցան կադրային փոփոխություններ, ընտրվեց նոր նախագահ, և Ջորկաեֆի հարցն այդպես էլ մնաց առկախված։ Այժմ հոր երազանքը ցանկանում է ի կատար ածել լեգենդար որդին` Յուրի Ջորկաեֆը. նա հույս ունի, որ մի օր կղեկավարի Հայաստանի ազգային հավաքականը։

Միակ հայ մարզիչը, որ մասնակցել է աշխարհի առաջնության 2 եզրափակիչ փուլի

Խաչիկ Չախոյան Sputnik Արմենիա

1979 թվականին համախորհրդային մրցաշարի՝ «Կաշվե գնդակի», մրցումներում չեմպիոն դարձավ Լենինականի (այժմ` Գյումրի) «Գյումրին»:  Ինչպե՞ս այս ակումբին հաջողվեց 2 անգամ հաղթել ադրբեջանական թիմին, որը, այսպես ասած, ոչ միայն մարզադաշտում էր հակառակորդ, ինչ միջադեպ գրանցվեց ու ինչպես վերջում ադրբեջանցիները ճանապարհեցին հաղթող թիմին։ Sputnik Արմենիային հաջողվել է խոսել 41 տարի առաջ կայացած եզրափակիչի մասնակիցների հետ:

«Կաշվե գնդակի» մինչև 14 տարեկան ֆուտբոլիստների մրցումներում 1979 թվականին Լենինականի «Գյումրին» միայն հաղթանակներ տանելով հասավ եզրափակիչ, որտեղ մեր թիմի մրցակիցն էր Ադրբեջանի «Քյափազ» ակումբը:

Շվեյցարիայի հավաքականի հայ մարզիչը. որ խորհուրդներն են առաջնորդել Ալֆրեդ Տեր-Մկրտչյանին

Ռուսաստանի Սամարա (այն ժամանակ` Կույբիշև) քաղաքում սպասվող «Կաշվե գնդակի» եզրափակիչը` «Գյումրիի» և «Քյափազի» միջև, սկզբունքային նշանակություն ուներ ադրբեջանական թիմի համար: Դրանից երկու տարի առաջ՝ 1977թվականին, մինչև 12 տարեկան ֆուտբոլիստների մրցաշարում «Գյումրին» հաղթել էր «Քյափազին» 1:0 հաշվով ու դարձել չեմպիոն: Երկու տարի անց հայկական թիմի մրցակիցն ամեն ինչ անելու էր «պատասխան» հաղթանակը կորզելու համար: Եվ դա շատ լավ հիշում է «Գյումրիի» մարզիչներից մեկը՝ Ժորա Բարսեղյանը:

«Մրցումների կազմակերպիչները «Գյումրիի» խաղին շատ բարձր գնահատական էին տալիս ու համարում հաղթողի հիմնական հավակնորդը: Եզրափակչից առաջ ադրբեջանական թիմը համալրվեց վեց նոր ֆուտբոլիստներով:  Հիշելով երկու տարի առաջ կրած պարտությունը` ադրբեջանցիները նոր ֆուտբոլիստներ բերեցին իրենց երկրից, որպեսզի անպայման հասնեն հաղթանակի: Մենք, ճիշտ է, ուսումնասիրել էինք մրցակցին, բայց պարզվեց, որ լրիվ այլ թիմի հետ ենք խաղալու եզրափակիչում»- հիշում է Ժորա Բարսեղյանը:

«Գյումրիի»  գլխավոր մարզիչ, երջանկահիշատակ Հայկ Ավետիսյանը ֆուտբոլիստներին անընդհատ ոգևորում էր ու իր խրոխտ ձայնով գոռում, որ չեմպիոնը «Գյումրին» է լինելու, և ոչ մի թիմ մեզ հաղթել չի կարող: Սա արդեն այն ժամանակ «Գյումրիի» հարձակվող Սամվել Նիկոլյանի հիշողություններն են խաղից 41 տարի անց։ Նիկոլյանը երկար տարիներ խաղացել է մեծ ֆուտբոլում խորհրդային և անկախ Հայաստանի առաջնություններում։

«Մենք տրամադրված էինք միայն հաղթանակի ու այլ արդյունքի մասին չէինք էլ մտածում: Խաղի ընթացքում երևաց, որ «Քյափազի» հիմնական նպատակը իրենց դարպասն անառիկ պահելն է: Մենք ունեցանք գոլային բազմաթիվ պահեր, բայց մրցակցին հաջողվեց կատարել իր առաջադրանքը: Հաղթողը որոշվեց 11 մետրանոց հարվածներով, որոնցում մենք ավելի դիպուկ էինք: Բոլորս ցատկում ու գոռում էինք ուրախությունից, իսկ «Քյափազի» ֆուտբոլիստներն արտասվում էին եզրափակիչից հետո» ,- պատմում է Նիկոլյանը:

Իհարկե, ծեծկռտուքից խուսափել չեղավ։ Նիկոլյանը հիշում է, որ մրցումների ընթացքում Հայաստանի ու Ադրբեջանի ֆուտբոլիստների միջև տհաճ միջադեպ` թեթև ծեծկռտուք գրանցվեց: Ու եզրափակիչում բնականաբար հաղթանակի ձգտումը երկու կողմի ֆուտբոլիստների համար էլ ավելի սրվեց։

«Չնայած, որ մենք, մեղմ ասած, իրար նկատմամբ լավ տրամադրված չէինք, եզրափակիչից հետո, երբ մեր թիմն արդեն պատրաստվում էր վերադառնալ Հայաստան, «Քյափազի» ֆուտբոլիստները հաճելի անակնկալ մատուցեցին: Նրանք մեր թիմի ֆուտբոլիստների պայուսակները տեղափոխեցին ավտոբուս` այսպես արժանին մատուցելով չեմպիոն թիմին» - հիշում է Նիկոլյանը:

«Կաշվե գնդակի» մրցումներում հայկական թիմերից շատերն են հաղթանակի հասել տարբեր տարիքային խմբերում: Այդ հաղթանակներն ապացուցում էին, որ ֆուտբոլի հայկական դպրոցը կա ու ապագան էլ մշուշոտ չէ: Այդ պատճառով էլ վարպետ թիմերի մարզիչները հետագայում ֆուտբոլիստների ընտրության հնարավորություն ունեին: Ցավոք, այդ հնարավորությունը չունեն հայկական թիմերի ներկայիս մարզիչները:

1979 թվականին չեմպիոն դարձած թիմի կազմում կային շատ հեռանկարային ֆուտբոլիստներ: Նրանցից Սամվել Նիկոլյանը, Հրաչիկ Ավետիսյանը, Արմեն Ղուկասյանը հետագայում իրենց վարպետությամբ աչքի էին ընկնում նաև մեծ ֆուտբոլում: