Հիմա ադրբեջանցիներն անցնում են Արցախի՝ հայերի վերահսկողության տակ գտնվող տարածքով՝ Հադրութից Շուշի, ինչպես նաև Մատաղիսից Քարվաճառ հասնելու համար։

Կարմիր Շուկա

Այժմ համայնքի տարածքում տեղահանվածների համար նոր թաղամաս է կառուցվում. հողային աշխատանքներն արդեն սկսվել են։ Մինչև տարեվերջ ծրագրվում է 127 հավաքովի տուն կառուցել Թաղավարդի բնակիչների համար (գյուղի կեսը ադրբեջանական վերահսկողության տակ է):

Շուշին ամեն ինչ է ինձ համար․ Արցախի միակ կին կռունկավարը տներ է կառուցում ուրիշների համար

Փաստացի սահմանը գյուղից մեկ կիլոմետր հեռավորության վրա է։ Երբեմն (հիմնականում երեկոյան) բնակիչները լսում են՝ ինչպես են օդ կրակում։ Բայց մարդկանց ավելի շատ հուզում է ադրբեջանական շարասյունների հայտնվելը։

«Մարդիկ դժվար են համակերպվում։ Սպասում են, որ 4 ամսից ադրբեջանցիները ճանապարհ կառուցեն և դադարեն այստեղ հայտնվել»,- Sputnik Արմենիայի հետ զրույցում ասաց Կարմիր Շուկա համայնքի ղեկավար Նարեկ Աթայանը։

Նա պատմեց, որ եղել են դեպքեր, երբ ադրբեջանցիներն իրենց կոռեկտ չեն պահել նույն ճանապարհով ընթացող հայկական մեքենաների նկատմամբ։ Բարեբախտաբար, լուրջ միջադեպեր չեն եղել։

© Sputnik / Aram Nersesyan

Կարմիր Շուկա համայնքի ղեկավար Նարեկ Աթայան

Ամեն ինչի մասին տեղում հաղորդվում է խաղաղապահներին։ Սակայն շարասյունները չափազանց երկար են լինում, դժվար է ամբողջ գործընթացը վերահսկել։

© Sputnik / Aram Nersesyan

Ռուս խաղաղապահները Կարմիր Շուկայի ճանապարհին ուղեկցում են Շուշի գնացող ադրբեջանական ավտոշարասյունը

Չնայած գյուղի նկատմամբ վերահսկողություն հաստատելու Ադրբեջանի փորձերի մասին լուրերին՝ նման բան չի սպասվում։

Այժմ գյուղում մոտ 800 բնակիչ կա։ Պատերազմի հետևանքով համայնքը զրկվել է 260 հա վարելահողերից, արոտավայրերից և խաղողի այգիներից (մոտ 50%)։ Կարմիր Շուկայում ապրում է 7 տեղահանված ընտանիք, ևս 5-ը բնակություն են հաստատել Արցախի վերահսկողության տակ գտնվող ավելի վտանգավոր գյուղերից։

© Sputnik / Aram Nersesyan

Մեքենաներ Կարմիր Շուկա գյուղի ճանապարհին

Շոշ գյուղում անհանգստանում են երեխաների համար

Արցախի Ասկերանի շրջանի Շոշ գյուղը նույնպես Կարմիր Շուկա – Շուշի ճանապարհով ադրբեջանական շարասյունների շարժման ճանապարհին է: Դեռ մարտին ադրբեջանցիները գյուղի մոտ՝ Սարուշեն-Կարմիր Շուկա ճանապարհի հատվածում, քարեր էին նետել հայկական համարանիշներով մեքենայի վրա։

Շոշ համայնքի ղեկավար Էրիկ Աբրահամյանը Sputnik Արմենիայի հետ զրույցում ասաց, որ սկզբում շարասյունները երեքշաբթի և հինգշաբթի օրերին էին անցնում, հետո նաև շաբաթ օրերին։ Բայց արդեն ավելի քան մեկ շաբաթ է` դրանք գրեթե ամեն օր են անցնում։

© Sputnik / Aram Nersesyan , Asatur Yesayants

Շոշ համայնքի ղեկավար Էրիկ Աբրահամյան

«Սովորաբար շարասյունն անցնում է Շոշի միջով դեպի Շուշի, որից հետո արդեն դատարկ մեքենաները հետ են վերադառնում։ Հիմնականում դրանք շինանյութ ու տեխնիկա են տանում, - նշեց Աբրահամյանը։

Ընդ որում, շարասյուններում մեքենաների քանակը խիստ տարբերվում է։ Երբեմն նրանց թիվը կարող է 60-ի հասնել։ Նման ակտիվ երթևեկությունն անհանգստացնում է տեղի բնակիչներին, քանի որ հենց այդ ճանապարհին են գտնվում գյուղի դպրոցն ու մանկապարտեզը։

© Sputnik / Aram Nersesyan

Շոշ գյուղի դպրոցն ու մանկապարտեզը

«Ու որևէ համաձայնեցված և ամրագրված ժամ չկա, որ գոնե երեխաներին փողոց չթողնենք։ Հենց անցնելու ժամանակ ենք իմանում շարասյան մասին», - ասաց Աբրահամյանը։

Նրա խոսքով՝ ռուս խաղաղապահների մեկական մեքենա է շարասյուններն ուղեկցում առջևից և հետևից։ Բայց մեքենաների միջև բացը (այդ թվում շատ բեռնատար կան) չափազանց մեծ է: Առաջին և վերջին մեքենայի անցնելու տարբերությունը կարող է մեկ ժամ տևել։

© Sputnik / Aram Nersesyan

Շոշ գյուղի ճանապարհը

Սկզբում ադրբեջանցի զինծառայողները ինչ-որ վիրավորական ժեստեր էին ցույց տալիս։ Հիմա հիմնականում քաղաքացիական վարորդներն են անցնում։ Նրանց մեծ մասն ավելի տարիքով մարդիկ են, իրենց զուսպ են պահում։

Պատերազմի ընթացքում գյուղում գնդակոծություններից շուրջ 120 տուն է տուժել։ Վերականգնման ուղղությամբ աշխատում է 3 բրիգադ, մոտ 90 տուն գրեթե ամբողջությամբ վերականգնվել են։ Իսկ ահա գյուղի գյուղատնտեսական հողերի 75 տոկոսը մնացել է ադրբեջանցիների վերահսկողության տակ։ Անասունների զգալի մասն արդեն վաճառել են, մնացածին պետք է ուշադիր հետևել, որ հակառակորդի կողմը չանցնեն։ Մարդիկ աշխատում են իրենց տնային տնտեսություններում՝ մնացած հողի վրա։

Գյուղում այժմ ժամանակավորապես բնակվում է 5 բռնի տեղահանված ընտանիք (երկուսը Քաշաթաղի շրջանից, երկուսը՝ Հադրութի, մեկն էլ` Ասկերանի)։

Սյունիքի սահմանին տիրող իրավիճակի հարցով ադրբեջանցիների հետ բանակցություններն ավարտվել են

Պետական աջակցությամբ բնակարան գնելու գայթակղությունը մեծ է, վաղվա օրվա նկատմամբ անվստահությունը` ավելի մեծ։ Sputnik Արմենիայի հետ զրույցում ասաց Շուշիից Հայաստան տեղափոխված 4 երեխաների մայր Լարիսա Պետրոսյանը` մեկնաբանելով աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարարության առաջարկը` կացարանի կարիք ունեցող ընտանիքներին բնակարան ձեռք բերելու պետական աջակցություն տրամադրելու մասին։

Շուշին ամեն ինչ է ինձ համար․ Արցախի միակ կին կռունկավարը տներ է կառուցում ուրիշների համար

«Իհարկե, շատ լավ կլիներ, եթե կարողանայինք նորմալ պայմաններ ապահովել երեխաների համար, բայց առանց մշտական աշխատանքի, առանց կայուն եկամտի վարկի բեռի տակ մտնելը շատ վտանգավոր է»,– ասում է Լարիսան, որը, չնայած իր երիտասարդ տարիքին, արդեն ճաշակել է տուն կորցնելու ցավը։

© Photo : provided by Larisa Petrosyan

Լարիսա Պետրոսյանն իր երեխաների հետ

4 դուստրերի երիտասարդ ծնողները Շուշիում աշխատանք ունեին. Լարիսան մշակույթի պալատում մանկական երգչախումբ էր ղեկավարում, Գարիկը շինարար էր։ Իրենց համեստ եկամուտներով Շուշիում մի քանի տարի առաջ երկ սենյականոց բնակարան էին գնել հիփոթեքով։ Այս տարի նույնիսկ ծրագրել էին վերանորոգել տունը։ Բայց պատերազմը խափանեց ապագայի բոլոր ծրագրերը։ Գարիկ Իշխանյանը կնոջն ու երեխաներին տեղափոխեց Հայաստան, ինքը մեկնեց պատերազմ։ Վերադարձավ, երբ Շուշին արդեն հանձնվել էր թշնամուն։

Այսօր շուշեցի ընտանիքն ապրում է Արարատի մարզում, ժամանակավոր կացարանում։ Կինն աշխատանք չունի, ամուսինը շինարարական տարբեր օբյեկտներում ժամանակավոր աշխատանք է գտնում ընտանիքի հոգսը հոգալու համար։

Նախարարության առաջարկած սոցիալական հիփոթեքի ծրագրի մասին լսելով` Լարիսան հաշվարկել է, որ այդ ծրագրով բնակարան գնելու համար իրենց ընտանիքը պետք է 20 տարի շարունակ ամսական մոտ 35 000 դրամ վճարի։

«Գումարը մեծ չէ, բայց երբ եկամուտ չունես, ապրում ես օրվա հույսով, նույնիսկ այդ գումարից ես վախենում։ Բայց մյուս կողմից էլ հասկանում ենք, որ երեխաներին նորմալ պայմաններ են պետք, թե չէ ամեն օր Շուշիի իրենց տունն են հիշում, երազում են վերադառնալ»,– ասում է Լարիսան։

«Մի գնդակ չենք կրակել Շուշիում, թուրք չենք տեսել». ազատամարտիկը` քաղաքի գրավման մասին

Արցախ վերադառնալու հույսը երիտասարդ ընտանիքը չի կորցնում, եթե ոչ Շուշի, ապա Ստեփանակերտ։ Լարիսայի խոսքով` իրենց հույսը կապում են Արցախում մեկնարկած բնակապահովման ծրագրերի հետ։ Միաժամանակ մտավախություն ունեն, որ եթե Հայաստանում օգտվեն նախարարության առաջարկած ծրագրից, հնարավոր է` Արցախում այդ պատճառաբանությամբ իրենց բնակարան չհատկացնեն։

© Photo : provided by Larisa Petrosyan

Լարիսա Պետրոսյանի ամուսինը (Գարիկ Իշխանյան) երեխաների հետ

Հարցերն ու անորոշությունները շատ են։ Արցախում բազմազավակ ընտանիքն ընդամենը գրանցված է կացարանի կարիք ունեցողների ցուցակում, Հայաստանում էլ ծրագիրն ընդամենը հայտարարվել է, բայց ո՛չ ընդունվել է, ո՛չ էլ առավել ևս` մեկնարկել։ Հետևաբար այս պայմաններում սպասելուց բացի այլ բան չի մնում։

© Sputnik / Aram Nersesyan

«Ամուսինս սահմանից տեսել է մեր տունը». թաղավարդցու կյանքը` գյուղը փշալարով կիսելուց հետո

Հիշեցնենք` կացարանի կարիք ունեցող ընտանիքներին բնակարանով ապահովելու ծրագրի մասին 2021 ապրիլի 22-ին հայտարարել էր ՀՀ աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախկին նախարար Մեսրոպ Առաքելյանը։

Դրանով նախատեսվում է, որ կառավարությունը կսուբսիդավորի հիփոթեքային վարկի մայր գումարն ու տոկոսադրույքի 100%–ը։

Ընդ որում` վարկի գումարը կսկսվի 6.5 մլն դրամից։ Երրորդ երեխայից սկսած` ամեն երեխայի հաշվարկով բնակարանի արժեքը կարող է բարձրանալ ևս 1 մլն դրամով։ Օրինակ` 4 երեխա ունեցող ընտանիքը, ինչպիսին մեր այցելած արցախցիների ընտանիքն էր, կարող է ստանալ մինչև 8.5 մլն դրամի վարկ։

Վարկի տարեկան տոկոսադրույքը նախատեսվում է սահմանել առավելագույնը մինչև 7 տոկոս, որն ամբողջությամբ սուբսիդավորելու է պետությունը։ Այսինքն` վարկառու ընտանիքը, ըստ էության, կստանա անտոկոս վարկ և կմարի միայն մայր գումարը 20 տարվա ընթացքում։ Տվյալ դեպքում, եթե բնակարանի արժեքը 8.5 մլն դրամ է, ամսական վճարումը կկազմի 35 416 դրամ։

Այս պայմաններով վարկ ստանալու համար ընտանիքը պետք է համապատասխանի «կացարանի կարիք ունեցողի» սոցիալական կարգավիճակին, բնակարանի գինը չի կարող գերազանցել 1 քմ–ի դիմաց 100 000 դրամ արժեքը, և ձեռք բերվող բնակարանը կամ բնակելի տունը պետք է լինի ՀՀ մարզերում` Երևանից դուրս։

Ծրագիրն առայժմ միայն ներկայացվել է հանրային քննարկման։ Թե դրա արդյունքում ինչ որոշում կընդունի կառավարությունը, և ինչ պայմաններ կփոխվեն ընդունելուց առաջ, դեռ անհայտ է։

Բայց ծրագրի հեղինակ աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարարությունն արդեն հաշվարկել է, որ այս տարի մեկնարկելու դեպքում սոցիալական հիփոթեքային ծրագրի համար պետական բյուջեից կծախսվի 500 մլն դրամ, 2022 թվականին` 2 մլրդ դրամ, իսկ 2023–ին ու հետագա տարիներին` տարեկան 4 մլրդ դրամ։

Ծրագրի ամբողջ ընթացքում դրանից կօգտվեն բնակարանի կարիք ունեցող 6000 ընտանիքներ։