Խորհրդային Միությունն աշխարհի քաղաքական քարտեզից ջնջվեց ոչ այն պատճառով, որ դրան էր դատապարտված, այլ որովհետև քաղաքական և տնտեսական համակարգի բարեփոխումների կամքն էր պակաս, և Միխայիլ Գորբաչովը Մարգարետ Թետչերին դուր գալու բուռն ցանկություն ուներ։ Որպեսզի հետո դուր գար ամբողջ Եվրոպային:
Չինաստանը դիմացավ և արդյունաբերական առումով զարգացավ հակադիր պատճառներով. Չինաստանի համար գլխավորը ոչ թե ուրիշներին դուր գալն է, այլ ամրապնդվելը և զարգանալը, ինչը ստիպեց հարգել Չինաստանին և հաշվի նստել նրա հետ:
Հայաստանի դեպքում ավելի բարդ է: Հայաստանում այն, ինչը ողբերգության էր վերածվել, սպառնում է կրկնվել, բայց արդեն ոչ թե որպես ֆարս, այլ կրկին որպես ողբերգություն: Եթե զսպող կենտրոնները չաշխատեն, երկիրը եթե անգամ չմասնատվի, ապա խիստ հետ կընկնի:
Ցավոք, չենք կարող ասել, որ այսօր մեր գործերը (ինչպես ներքին, այնպես էլ արտաքին) հիանալի են. ներսում պառակտում է, իսկ դրսում լավ բաների մասին ավելի շատ խոսում են, քան գործում:
Մենք պետք է այնպես անենք, որ ունենանք հաց, սիգ, խաղաղություն, ապրենք մեր հոգսերով, բայց ոչ...
«Քաղաքացիական պայմանագիր» կուսակցության 5-րդ համագումարում Հայաստանի Ազգային ժողովի խոսնակ Արարատ Միրզոյանի ելույթից հատված. «Վստահ եմ` չեմ չափազանցնի, եթե ասեմ, որ Հայաստանն այսօր աշխարհում ժողովրդավարության բաստիոն է: Այո, ԱՄՆ-ն չէ, այո, Եվրոպան չէ: Հայաստանն այսօր աշխարհում ազատության և ժողովրդավարության բաստիոն է», – ասել է Միրզոյանը:
Միաժամանակ լիակատար վստահություն չկա, որ նա չի չափազանցնում: Ինչպես նաև սուր անհրաժեշտություն չկա ժողովրդավարության հաջողությունը համաշխարհային մասշտաբով կապել Հայաստանում այդ քաղաքական ռեժիմի հաջողությունների հետ: Ամեն մեկին իրենը: Մենք դեռ մեր հարցերը պետք է լուծենք:
Համացանցը մտահոգում է բողոքների «իններորդ ալիքի» մասին կանխատեսումներով: Վատ եղանակի տեսություն, եթե Հայաստանի գլխին կրկին ամպեր կուտակվեն` քամու ուժգնացում, ջերմաստիճանի կտրուկ անկում և «Նիկոլ, հեռացի՛ր»: Այդ դեպքում ի՞նչ կլինի:
Հնարավոր են «նստեցումներ»: Բնականաբար, Եվրոպայի խորհրդից Երևան կաճապարի խիստ քաղաքավարի մեկը և կսկսի պահանջել ազատ արձակել ռեժիմի բանտարկյալներին: Միգուցե չհասնի՞: Հիմա եղանակը Եվրոպայում էլ է փոփոխական...
Հեռուստացույցով ելույթ կունենա անչափ ծանոթ ընկերը (միգուցե միանգամից երկուսը) հեռավոր անցյալից, զուսպ կժպտա. իբր մենք այստեղ ենք բարձրյալի հանձնարարությամբ:
Ծագելով քաղաքական անէությունից` թևերը կբացեն կերպարները, որոնց վերջերս անիծում էին քաղաքական արկածախնդրության, գանձագողության կամ բացահայտ քրեական անցյալի համար: Նրանց, ովքեր նման տեսարանից իրենց վատ են զգում, կբացատրեն. «Դուք ինքներդ եք խնդրել»: Կզարմանան ժողովրդի միամտության վրա, որ անցումային փուլից հետո անմիջապես երջանկություն կլինի: Օրինակ` պատմական Հայաստանի շրջաններից մեկի բնակիչներին հեռացնել և նրանց փոխարեն դնել այլ վայրերի բնակիչների: Ինչ էլ լինի, նրանց, ովքեր մեզ հետ չեն, մեր դեմ են, կկլանի արտագաղթի ևս մի ալիք:
«Շրջանների պատերազմի» հետաքրքիր առանձնահատկություն. ղարաբաղյան ալիքի վրա կարելի է բարձրանալ կարիերայի աստիճաններով և հասնել իշխանության, ոմանք փորձեն պահել այն` հրահրելով հակաղարաբաղյան տրամադրություններ: Թող ոմն հարևան տեսնի, ուրախանա: Իսկ ուրախությունը մե՞ծ է նրանից, որ մի առաջնորդին փոխարինում է մյուսը: Մոռացել են, որ բոլոր հայերը եղբայրներ են: Խնդիրը ծննդյան վայրը չէ:
Իսկ ի՞նչն է: Օրինակ` խոսքում և գործում խելամտությունը և ինքնասահմանափակումը, ինչը միշտ օգնում է շուտափույթ կերպով դուրս գալ դժվարին իրավիճակից: Չի նկատվում:
Հայտնի է, որ քաղաքականությունը միշտ եղել է վերնախավի գործը, ուստի վաղ թե ուշ փոխզիջում գտնվել է. զրույցն ընթացել է կրթության, լեզուների իմացության, վարվեցողության համադրելի մակարդակով մարդկանց միջև: Այսօր դա այդպես չէ:
Ասում են` կարևոր չէ` ինչքան բան եք արել, կարևոր է կարողանաք համոզել մարդկանց, որ դուք շատ եք արել: Կարևոր է ո՛չ թե խոսել, այլ գործել:
Եվ վերջապես: Ընդդիմության գլխավոր զբաղմունքը դիմակազերծելն է, իշխանության սուրբ պարտականությունը` մարդկանց կյանքն ավելի լավը դարձնելը, երկրի հեղինակությունը բարձրացնելը, և դրանում է նրա գլխավոր առավելությունը նրանց համեմատ, ովքեր նախահարձակ են լինում:
