Թուրքին հաղթելու կապակցությամբ․ ի՞նչ առեղծված է թաքցնում Կոշի մուտքի մոտ գտնվող խաչքարը

Լիլիթ Հարությունյան, Sputnik Արմենիա

Առաջին հայացքից սովորական թվացող Կոշ գյուղն իրականում այնքան էլ սովորական չէ։ Դրանում համոզվելու համար պարտադիր չէ երկար փորփրել հին աղբյուրները, բավական է գյուղ այցելել և տեսնել ճարտարապետական բազմաթիվ հուշարձանները։ Կոշ բնակավայրը հայտնի է դեռևս վաղ քրիստոնեական ժամանակաշրջանից (ձեռագրերում հիշատակվում է Կվաշ անվանումով):

Այստեղ կարելի է տեսնել մի քանի հազար տարվա կիկլոպյան ամրոցի ավերակները, XIII դարի Կոշի ամրոցը, որի կողքին վեր է խոյանում նույն դարաշրջանի «թևավոր խաչքարը», Կոշավանքը՝ VII դարով թվագրվող Սուրբ Ստեփանոս եկեղեցով և մատուռով, XIII դարի խաչքարերով գերեզմանոցը, միջնադարյան ջրամբարի մնացորդները, XVIII դարի ձիթհանը, 1891 թվականի Սուրբ Գևորգ եկեղեցին և XIII դարի Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցին։

Հուշարձանների շարքում առանձնահատուկ տեղ է զբաղեցնում խաչքարը, որը տեղադրվել է Կոշից հարավ՝ Երևան-Գյումրի մայրուղու մոտ։ Ի դեպ, այդ նույն ճանապարհը ժամանակին Դվինը կապում էր Անիի հետ։

Շուրջ յոթ մետր բարձրությամբ հսկայական խաչքարը 1194 թվականին կառուցվել է Սուրբ Ստեփանոս եկեղեցու քահանա Տեր Պետրոս Ականատեսի կողմից և նվիրված է Արագածոտնն ու հարակից շրջանները թուրք-սելջուկներից ազատագրելուն:

Խաչքարի պատվանդանին 10 տող կարևոր արձանագրություն կա. վիմագիրը բացահայտում է, որ Պետրոս վարդապետը Արագածոտնի ազատարարներին տեսել էր 1175թ. տեսիլքում, որի պատճառով էլ հավանաբար կոչվել է ականատես:

Դրանից 20 տարի անց հոգևոր հոր մարգարեությունն իրականանում է։

Զաքարե և Իվանե Զաքարյան եղբայրները հայ-վրացական միացյալ բանակով սելջուկ-թուրքերից ազատագրում են հայկական տարածքները, այդ թվում՝ Արագածոտնը։

Պետրոսը, ի հիշատակ մարգարեության, հուշարձան-խաչքար է կանգնեցնում։

Կազակական հետքը Գյումրիում. կվերանորոգվի ՀՀ-ում ամենամեծ ռուսական եկեղեցին

Հետաքրքիր է, որ Իվանեն ու Զաքարեն առանձնահատուկ ջերմությամբ են վերաբերվել Պետրոսին։ Սուրբ Ստեփանոս եկեղեցու արևելյան պատի գրության մեջ նրան անվանում են «հավատքի ճշմարիտ սպասավոր և շնորհալի ուսուցիչ»։

VII տաճարի շուրջ կառուցված վանական համալիրը Պետրոսի օրոք իսկական ծաղկունք է ապրել։ Այնտեղ սկսել է գրչության կենտրոն գործել։ Պատմաբանների կարծիքով` Սուրբ Ստեփանոս եկեղեցու պատերին որմնանկարներ են հայտնվել հենց այդ ժամանակ։

Չկան հուշարձաններ՝ չկա հիշողություն, կամ ինչ արեցին 2 հայտնի հայը Ջուղայի խաչքարերի հետ

Պետրոս Ականատեսն իր ամբողջ կյանքում ապրել է Կոշավանքում՝ արդարացնելով իր «երկրորդ» անունը։ Նա իրենցից հետո ծաղկուն վանական համալիր է թողել, որը մինչև 20-րդ դարի կեսը հոգևոր և մշակութային ազդեցիկ կենտրոն է եղել։

Ուղղափառ եկեղեցի Շուշիում. որտեղի՞ց է ծագել հայերի կողմից եկեղեցու յուրացման մասին միֆը