Կարեն Շահնազարով. հայկական կինեմատոգրաֆը պետք է միավորվի ռուսականի հետ

«Sputnik»-ի թղթակից Լև Ռիժկովը զրուցել է լեգենդար ռեժիսոր և «Մոսֆիլմ» կինոկոնցեռնի գլխավոր տնօրեն Կարեն Շահնազարովի հետ

- Պարոն Շահնազարով, ասում են, որ Ձեր ազգանունը ծագում է հայ արիստոկրատների՝ Մելիք-Շահնազարովների իշխանական տոհմից, որը միջին  դարերում իշխանավարել Լեռնային Ղարաբաղում: Զգայական առումով զգու՞մ եք Ձեր կապն այդ բացառիկ ծագումնաբանության հետ:

— Դա ինձ համար, անկասկած, նշանակություն ունի: Իմ նախանախապապը, ըստ էության, հիմնել է հենց Արցախ պետությունը Լեռնային Ղարաբաղում: Այնպես որ, դա շոյում է իմ փառասիրությունը: Բայց երբեք չեմ եղել Ղարաբաղում: Հայաստանում շատ անգամ եմ եղել: Այնպես որ, դա շատ կարևոր պահ է իմ կյանքում:

- Ո՞ր ֆիլմերը կամ ռեժիսորներին եք առաջինը հիշում, երբ խոսքը վերաբերում է հայկական կինեմատոգրաֆին:

— Ժամանակակիցներին գրեթե չեմ ճանաչում: Երևի թե միայն Վիգեն Չալդրանյանին հիշեմ: Իսկ խորհրդային ժամանակաշրջանի հայ ռեժիսորների նախորդ սերնդին շատ լավ էի ճանաչում: Մենք ընկերներ էինք Ֆրունզե Դովլաթյանի հետ: Հենրիխ Մալյանը հիանալի ռեժիսոր էր:

- Ի՞նչ պետք է անեն հայ կինեմատոգրաֆիստները միջազգային ճանաչման հասնելու համար:

— Հայաստանի կինեմատոգրաֆիստների համար շատ դժվար է, քանի որ Հայաստանը ոչ մեծ բնակչություն ունեցող փոքր երկիր է: Ինչպես հայտնի է, մեծ թվով հայեր ապրում են Հայաստանից դուրս: Ի դեպ, հայազգի բազմաթիվ ռեժիսորներ հաջողության են հասել այլ երկրներում: Բայց նրանք, իհարկե, արդեն դարձել են այն երկրների մասնիկը, որտեղ աշխատում են:

Բացի այդ, Հայաստանը, ցավոք, հարուստ երկիր չէ: Հասկանալի է, որ կինոյում ներդրումներ կատարելու միջոցներ չկան: Եվ ամենագլխավորը` շուկան շատ փոքր է:

Անշուշտ, երբ Հայաստանը Խորհրդային Միության մի մասն էր, ապա, բնականաբար, հայկական կինոն դուրս էր գալիս ԽՍՀՄ-ի մեծ շուկա: Այդ պատճառով Հայաստանում նկարահանված ֆիլմերը ճանաչում ունեին: Օրինակ՝ Ֆրունզիկ Դովլաթյանի «Բարև, ես եմ» ֆիլմը գիտեր ողջ Խորհրդային Միությունը, այն հաճախ էր ցուցադրվում հեռուստատեսությամբ:

Եվ, իհարկե, այս իմաստով Հայաստանի խնդիրը փոքր շուկան է: Ես գիտեմ, որ հայ կինեմատոգրաֆիստները, այնուամենայնիվ, փորձում են, ջանք են թափում աշխատել: Թերևս հաջողվում է:

Հայ կինեմատոգրաֆիստը հավանաբար պետք է ավելի սերտ գործակցի ռուս կինեմատոգրաֆիստի հետ, կողմնորոշվի ոչ միայն ըստ հայկական շուկայի, այլ նաև ռուսական շուկայի, որովհետև ռուսական շուկան, անշուշտ, ավելի մեծ է: Այստեղ լսարանն է ավելի մեծ: Առավել ևս, որ Ռուսաստանում մեծաթիվ հայեր կան:

Այդ պատճառով կարծում եմ, որ հայկական կինեմատոգրաֆի ապագան հավանաբար համագործակցության, ինչ-որ համատեղ նախագծերի մեջ է: Թերևս պետական մակարդակով ինչ-որ քայլեր պետք է ձեռնարկվեն հայկական կինեմատոգրաֆին օժանդակելու համար:

- Ռուսական կինեմատոգրաֆի ներկայիս վիճակն աղետալի են անվանում: Ֆիլմերից ստացված շահույթը նվազագույնի է հասել: Ի՞նչ ֆիլմեր պետք է նկարահանեն ռուս կինեմատոգրաֆիստները, որպեսզի կինոյի ոլորտը դուրս գա ճգնաժամից:

— Դե, չգիտեմ: Ես քննադատ և վերլուծաբան չեմ, ես պրակտիկ եմ: Այդ պատճառով էլ չգիտեմ: Ես ինքս եմ ֆիլմեր նկարահանում: Մասնակցում եմ ֆիլմարտադրությանը: Ինչ-որ ֆիլմեր հաջողված են լինում, որոշները` ոչ այնքան: Բայց նշել կոնկրետ ուղղություննե՞ր: Կարծում եմ` բավական բարդ է:

Ես չեմ գնահատում ֆիլմերը` ելնելով իմ մասնագիտությունից: Ես ստուդիայի տնօրեն եմ: «Մոսֆիլմում» արտադրվում է Ռուսաստանի ֆիլմերի գրեթե կեսը կամ նույնիսկ մեծ մասը: Ես ոչ ոքի չեմ գնահատում: Եթե գնահատեմ, ընկերներիցս ինչ-որ մեկը կնեղանա: Այդ պատճառով թողնենք գնահատականը քննադատներին:

- Պետական լուրջ ներդրումներ է ստանում հայրենասիրական կինոն: Ըստ Ձեզ, այդ ուղղությունը հեռանկարայի՞ն է:

— Գիտեք, ես չգիտեմ այդպիսի ժանր՝ «հայրենասիրական կինո»: Չեմ հասկանում, թե դա ինչ է: Օրինակ՝ Լև Տոլստոյը գրել է հայրենիքի, իր ժողովրդի նկատմամբ սիրով լի աներևակայելի մի ստեղծագործություն` «Սևաստոպոլյան պատմվածքներ»: Բայց նրա մտքով էլ չէր անցնում դրանք անվանել «հայրենասիրական»: Հեղինակը կամ ունի դա, և այն ներթափանցում է ստեղծագործության հյուսվածքի մեջ: Կամ դա չկա:

- Ցանկացած ժապավենում, ցանկացած ֆիլմում, եթե հեղինակներն ադեկվատ են, ապա հայրենիքի նկատմամբ սերն արտացոլվում է: Այնպես, ինչպես ծնողի նկատմամբ սերը: Ադեկվատ մարդիկ գոնե հարգանք են տածում ծնողների նկատմամբ: Այնպես չէ՞: Իսկ եթե ադեկվատ չեն, խոսելու ոչինչ չկա:

— Հասկանու՞մ եք, Լեոնիդ Գայդայը, կարծես, ռազմական ժապավեններ չի նկարահանել, բայց նրա ֆիլմերը, իմ կարծիքով, շատ հայրենասիրական են: Որովհետև շատ ազգային են: Մեզ բնորոշ շատ բան կա, որ տեսնում ենք այդ ֆիլմերում: Երբ նայում ենք Գայդայի ֆիլմերը, հասկանում ենք, որ դա մեր ազգային կինոն է: Եվ արդեն այն, թե ինչպես են նրանք գործում, ահա դա է հայրենասիրությունը: Թեև նա հիմնականում կատակերգություն էր նկարահանում:

Այդ պատճառով նկատի ունեմ, որ հայրենասիրական կինոն, հայրենասիրության թեման կարող է դրսևորվել ամենատարբեր ժանրերում: Հասկանու՞մ եք: Այլ հարց է` թե դա տադանդով է արվում, թե ոչ: Ահա և վերջ:

- Ձեր նկարահանած  «Ամերիկացի աղջիկը» ֆիլմը ինչ-որ իմաստով ինքնակենսագրական է: Իսկ մյու՞ս ֆիլմերը: Համաձա՞յն եք այն մտքին, որ ինչ-որ բան համոզիչ ցույց տալու համար պետք է դա վերապրել:

— Բանն այն է, որ ուզես, թե չուզես, եթե կինո ես նկարում, ապա, միևնույն է, օգտվում ես քո կյանքի փորձից, քո դիտարկումներից: Նշանակում է` ցանկացած ստեղծագործություն, միևնույն է, իր մեջ ինքնակենսագրական տարրեր է կրում: Ես իմ մասին կինո չեմ նկարում: Բայց, միևնույն է, ներդնում եմ սեփական փորձը:

Հետևաբար, այդ տեսանկյունից ցանկացած ստեղծագործություն միշտ ինքնակենսագրական է:

- Ի՞նչ կմաղթեիք Հայաստանի բնակիչներին:

— Շատ եմ սիրում Հայաստանը: Միշտ հիշում եմ այն: Եվ միշտ, երբ Երևանում եմ, զգում եմ այդ անհավանական մթնոլորտը:

Այդ պատճառով, իհարկե, կցանկանայի, որ Հայաստանը հաղթահարեր այն բոլոր բարդությունները, որոնք առկա են: Հայ ժողովուրդը շատ բարդ ճակատագիր ունի: Այդ թվում` վերջին 25 տարիներին: Հայաստանը ստիպված է եղել նաև ապրել շրջափակման մեջ: Եվ հայ ժողովուրդը հսկայական արժանապատվությամբ է հաղթահարել այդ բոլոր փորձությունները:

Իհարկե, կցանկանայի, որ պարզապես մի քիչ ավելի լավ ապրեին: Եվ որ նրանց բոլոր խնդիրներն աստիճանաբար մղվեին երկրորդ պլան, և ստեղծագործելու ժամանակ մնար: Որովհետև հայ ժողովուրդը շատ տաղանդավոր է: Հսկայական ներուժով: Լինի կինո, գրականություն, գիտություն, սպորտ… ինչ ասես:

Երբ հնարավորություն է լինում, փորձում եմ ինչ-որ կերպ աջակցել: Ռուսաստանում  մեծ համակրանքով են վերաբերվում հայերին: Կարծում եմ, որ բոլորս միասին ինչ-որ ձևով կօգնենք խնդիրների լուծմանը: